Tác hại của ô nhiễm môi trường đang là vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thức được đầy đủ các tác hại của nó. Bài viết này sẽ chỉ ra 6 tác hại nguy hiểm nhưng ít được biết đến của ô nhiễm môi trường.
1. Tác hại của ô nhiễm môi trường sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ hô hấp
1.1 Gây viêm phổi, hen suyễn và các bệnh đường hô hấp
Ô nhiễm không khí là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh về đường hô hấp. Các chất gây ô nhiễm trong không khí như bụi mịn, khói, khí thải có thể xâm nhập sâu vào phổi và gây tổn thương.
Theo ước tính, ô nhiễm không khí là nguyên nhân của khoảng 7 triệu ca tử vong sớm mỗi năm trên toàn thế giới, trong đó Việt Nam đứng thứ 5.
Tiếp xúc kéo dài với không khí ô nhiễm làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như:
- Viêm phổi
- Hen suyễn
- COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính)
Đặc biệt với trẻ em, phổi non yếu hơn người lớn nên dễ bị tổn thương bởi các hạt bụi siêu mịn trong không khí.
1.2 Làm tăng các triệu chứng dị ứng
Không chỉ gây bệnh trực tiếp, ô nhiễm còn khiến các bệnh dị ứng, hen suyễn trở nên trầm trọng hơn. Cụ thể:
- Khói bụi, các hợp chất hóa học trong không khí gây kích ứng đường hô hấp, làm phản ứng dị ứng trở nên mạnh mẽ hơn.
- Ô nhiễm cũng tác động đến hệ miễn dịch, khiến cơ thể nhạy cảm hơn với các tác nhân gây dị ứng.
Do đó, người bị hen suyễn, viêm mũi dị ứng thường có triệu chứng trầm trọng hơn khi tiếp xúc với môi trường ô nhiễm.
2. Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch
2.1 Bệnh tim và đột quỵ do ô nhiễm không khí
Không chỉ ảnh hưởng đến phổi, ô nhiễm còn tác động xấu trực tiếp đến tim mạch. Cụ thể:
- Việc hít phải các hạt bụi mịn PM2.5 trong khói bụi dễ gây tắc nghẽn mạch máu, tổn thương mạch vành. Từ đó dẫn đến các biến cố nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
- Oxy hóa các phân tử lipid do ô nhiễm cũng khiến cholesterol bám dính vào thành mạch, hình thành các mảng xơ vữa gây tắc nghẽn mạch.
Theo thống kê, sống ở khu vực ô nhiễm, nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch như nhồi máu cơ tim tăng gấp đôi so với khu vực sạch.
2.2 Tăng huyết áp do tiếp xúc nhiều bụi, khói
Mối liên hệ giữa ô nhiễm và huyết áp cao cũng đã được chứng minh.
- Tiếp xúc kéo dài với các hạt bụi siêu mịn làm tăng stress oxy hóa, viêm mạch máu dẫn đến huyết áp tăng.
- Khói, bụi cũng chứa nhiều kim loại nặng như chì, thủy ngân… gây tổn thương thận, rối loạn chức năng điều hòa huyết áp.
Tình trạng huyết áp cao kéo dài lại tiếp tục làm tăng nguy cơ đột quỵ, suy tim và các biến chứng nguy hiểm khác.
3. Làm tăng các bệnh về da
3.1 Chàm, viêm da cơ địa
Da là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài, vì thế rất nhạy cảm với ô nhiễm. Một số bệnh về da liên quan đến ô nhiễm không khí gồm:
- Chàm: Khói, bụi, hóa chất trong không khí làm tăng phản ứng dị ứng ở da, khiến tình trạng chàm nặng hơn.
- Viêm da cơ địa: Ô nhiễm làm rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da, khiến da dễ bị kích ứng, nổi mẩn đỏ.
Ngoài ra, tiếp xúc nhiều với ánh nắng khi ra đường cũng làm tăng nguy cơ ung thư da ở những người sống trong môi trường ô nhiễm.
3.2 Dị ứng da, khó chữa trị hơn
Không chỉ làm phát sinh thêm các bệnh về da mới, ô nhiễm còn khiến các bệnh sẵn có như viêm da dị ứng khó điều trị hơn.
Lý do là các hợp chất hóa học, khói bụi trong không khí gây kích ứng da, làm mạnh thêm phản ứng dị ứng. Chúng cũng ức chế tác dụng của thuốc, khiến điều trị kém hiệu quả.
Do vậy, người bị dị ứng da nên hạn chế ra ngoài khi môi trường ô nhiễm nặng.
4. Ảnh hưởng đến thần kinh và não bộ
4.1 Giảm trí nhớ, suy giảm nhận thức
Các nghiên cứu cho thấy sống trong môi trường ô nhiễm nặng có thể dẫn đến suy giảm chức năng nhận thức.
Lý do là các chất độc hại như khí CO, NO2, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi… có khả năng xâm nhập não bộ qua hệ hô hấp. Chúng gây viêm não, stress oxy hóa não bộ, làm tổn thương và giảm hoạt động của các tế bào thần kinh.
Hậu quả là suy giảm trí nhớ, khả năng tập trung và các chức năng nhận thức khác. Người già và trẻ em là đối tượng dễ bị tổn thương nhất.
4.2 Tăng căng thẳng, lo âu, trầm cảm
Không chỉ ảnh hưởng đến thể chất, ô nhiễm còn tác động tiêu cực đến tinh thần, tâm lý. Nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa ô nhiễm và những vấn đề về tâm lý sau:
- Môi trường ô nhiễm khiến cơ thể giải phóng nhiều hormone căng thẳng, làm rối loạn nhịp sinh học là nguyên nhân gây trầm cảm.
- Khói bụi cũng làm rối loạn truyền dẫn thần kinh, làm xáo trộn quá trình sản sinh các hóa chất ‘hạnh phúc’ trong não.
Bên cạnh đó, ô nhiễm còn gây căng thẳng do lo lắng về sức khỏe, chi phí điều trị bệnh. Đặc biệt ở trẻ em, ô nhiễm khiến chúng hay cáu gắt, khó tập trung – các dấu hiệu của stress, lo âu.
5. Làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, béo phì
Mặc dù ít người biết, ô nhiễm cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và béo phì.
Cơ chế là các hạt bụi siêu mịn, kim loại nặng đi vào cơ thể qua đường hô hấp sẽ gây viêm nhiễm, rối loạn quá trình trao đổi chất. Chúng kích thích gan tổng hợp nhiều cholesterol xấu, đồng thời cản trở tác dụng của insulin.
Hệ quả là mỡ máu tăng, lượng đường huyết khó kiểm soát dẫn tới các bệnh lý như:
- Tiểu đường
- Béo phì
- Mỡ gan
Vấn đề này đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em vì chúng còn đang trong giai đoạn phát triển.
6. Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe sinh sản, thai nhi
6.1 Nguy cơ sinh non, sảy thai
Một số nghiên cứu chỉ ra phụ nữ mang thai sống trong môi trường ô nhiễm nặng có nguy cơ sinh non và sảy thai cao hơn so với bình thường.
Lý do là các chất độc hại trong khói bụi có thể đi qua nhau thai, gây viêm nhiễm cho bào thai hoặc làm tổn thương màng ối. Từ đó dẫn tới các biến chứng nguy hiểm như sinh ### 6.2 Dị tật bẩm sinh cho trẻ
Ngoài các biến chứng trên, ô nhiễm còn làm tăng nguy cơ trẻ bị dị tật bẩm sinh như:
- Mở đốt sống
- Hở hàm ếch
- Tim bẩm sinh
Lý do là một số chất độc trong không khí như thuỷ ngân, asen… đi qua nhau thai gây đột biến gen, ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai.
Những tác động này thường xảy ra ở 3 tháng đầu của thai kỳ – giai đoạn các cơ quan quan trọng đang hình thành.
6.3 Ảnh hưởng khả năng sinh sản
Ô nhiễm không chỉ gây hại cho thai nhi mà còn ảnh hưởng xấu tới chức năng sinh sản của cả nam và nữ.
Ở nữ giới, tiếp xúc nhiều với khói bụi làm rối loạn nội tiết tố, chu kỳ kinh nguyệt không đều. Điều này có thể dẫn đến khó thụ thai, hiếm muộn.
Ở nam giới, các kim loại nặng như chì, thủy ngân trong không khí gây tổn thương tinh hoàn, làm giảm khả năng tạo tinh trùng.
Như vậy, ô nhiễm không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới thai nhi mà còn tác động tiêu cực lên khả năng sinh sản của cả nam và nữ giới.
Kết luận
Như vậy, bên cạnh những tác hại phổ biến như gây bệnh tim, phổi thì ô nhiễm môi trường còn có nhiều hậu quả nghiêm trọng, nguy hiểm khác mà không phải ai cũng biết.
Đó là làm tăng các bệnh về da, não bộ, rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến thai nhi và khả năng sinh sản. Thậm chí nó còn là nguyên nhân gây ra béo phì, tiểu đường ở trẻ em.
Chính vì vậy, cần có các biện pháp quyết liệt để kiểm soát ô nhiễm môi trường, nhằm bảo vệ sức khỏe con người. Mỗi chúng ta cũng cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sống xung quanh.
